قدس آنلاین - شناخت پدیده های نوظهور و تدبیر پیرامون آثار آن موضوع تحقیق در اندیشکده ها و سازمان های مطالعاتی بسیاری است، ولی سرعت پیشرفت فناوری به حدی فزاینده است که عمدتاً اندیشمندان علوم انسانی از آن باز می مانند و با برخوردی انفعالی تلاش می کنند در تحدید آثار آن وارد عمل شوند.

در حوزه ارتباطات این موضوع شدت بیشتری دارد،سرعت،تنوع گستره و عمق وقایع عرصه ارتباطات فراتر از دیگر تغییرات است و به همین دلیل کنترل آثار آن نیز دشوار می نماید، هرچند محیط جدید ارتباطی مشکلاتی دارد  ولی خدمات متنوعی را برای مخاطب خود ایجاد کرده که عامل جذب ، بسط و نفوذ آن در سبک زندگی جوامع شده است، اما عدم آمادگی جوامع بشری برای حضور در این فضا اشکال های فراوانی را به دنبال داشته و مهمتر آنکه اندیشمندان هر روز با پدیده های نوین از این محیط روبرو می شوند بدون آنکه پیش بینی آن را کرده باشند.

در بررسی واکنش های جوامع به پیشرفت فناوری های ارتباطی شاهد برخورد سلبی می باشیم که ماحصل آن در فضاهای جدید ارتباطی اثری نداشته است هرچند در جوامع غربی آثاری از خستگی گریز از فناوری دیده می شود ، ولی گویا گریزی از ظهور نوع روابط جدید نیست، با این وصف به خوبی می توان به حایگاه فضای مجازی در ایجاد قدرت نرم از سوی صاحبان آن در سراسر دنیا پی برد، چرا که شاهد آن هستیم، هیچ یک از حوزه های فرهنگی، اجتماعی، سیاسی و اقتصادی مصون از اثرات فناوری اطلاعات و ارتباطات نیستند.

در عرصه فرهنگ، (در حوزه قدرت نرم) تا پیش از این، مکانیسم ارتباطی ماهواره یک طرفه بود و مخاطب کاملاً منفعل و متاثر بود اما در اینترنت و فضای مجازی این گونه نیست؛در این فضا، بستر برای مخاطب پراکنده و باز است و فرد در هرجایی که بخواهد می تواند حضور یابد و اینگونه است که فضای مجازی واقعیت امروز ارتباطات بشری شده است.

تعاملی بودن مشارکت در ایجاد محتوا امکان آرشیو و تکثیر پیام نظر دهی مثبت یا منفی و تایید و رد کردن یا انتقال از یک گروه اجتماعی به اجتماع متفاوت دیگر،حضور بدون شناخته شدن، دایره وسیع ارتباط با اقشار، افکار و اصناف متفاوت کم اثر شدن زبان و کلام و خط و جایگزین شدن نشان ها و المان های مشترک برای القی پیام و همچنین امکان جریان سازی و اثر گذاری را می توان ازجمله ویژگی های این فضای ارتباطی جدید دانست.

فعالیت در این رسانه ها سبک و سیاق خاصی دارد و کاربر، ناچار است بر اساس جهت گیری های آن عمل کند، در واقع مخاطب نمی تواند از خود اطلاعات نداده و فعال باشد، این همان نقطه ای است که بر اساس آن این فناوری را برتر کرده است.مخاطب در فضای مجازی احساس می کند سواد رسانه ای برتری را هم بدست می آورد لیکن این موضوع بیشتر به یک مهارت ارتباطی شباهت دارد تا یک علم و دانش.

در حوزه پیشرفت های فناوری اطلاعات و ارتباطات در جهان با روند سریع مواجه ایم و این سرعت، حوزه برنامه ریزی یا قبل از آن سیاست گذاری، تصمیم گیری و هماهنگی را تحت تأثیر قرار می دهد، نکته ای که باید به آن توجه داشت این است که بیشتر کشورها در حوزه فناوری اطلاعات و ارتباطات مصرف کننده هستند، به بیان دقیق تر در این جنگ زاده فناوری و فرهنگ، نه می توانند سیاست گذاری کنند و نه می توانند تصمیم به موقع بگیرند و هر چه قدر که برای رسیدن به ثبات در این حوزه تلاش می کنند کمتر موفق می شوند.

دیده شدن به هر قیمت، مشارکت داشتن در هر چیز، موثر بودن در این فضا بدون شناخت عقبه یک جریان و... همه و همه، مهمتر از شناخت پیدا کردن و معرفت افزایی شده و عمق اندک اندیشه ها و مکاتب از کتاب ها و آثار مطول تبدیل به علایم کوچک شده اند که همان مطالب را نمایندگی نمی کنند ولی به مراتب اثرگذاری بیشتری بر مخاطب خود دارند و این همان نقطه ای است که ممکن است مسیر انحطاط فرهنگی انسان را ریل گذاری کند.

در واقع ارتباطات در خدمت فرهنگ و تبادل آن خدمت می کرده است ولی با شکل جدید، علیه فرهنگ ها گام برمی دارد. هر چندصیانت از فرهنگ ها، ارزش ها و تمدن ها در گرو شناخت صحیح و کنترل هوشمندانه و بهره گیری حداکثری از فضای ارتباطی جدید است اما ابزار نوین ارتباطی چالش های متنوعی را برای جوامع بشری پدید آورده ، و در این راستا باید بتوان تهدیدهای آن  را به فرصت و قدرت آن را همسو با ارزش ها ساماندهی کرد. آینده پژوهشی در حوزه ارتباطات کار دشواری است ولی لازم و ضروری است.

بدون آینده پژوهی و پیشتازی در سیاست گذاری همیشه باید شاهد انفعال در برابر تغییرات باشیم این آینده پژوهی هم در عرصه فناوری و هم در حوزه علوم انسانی و شناخت آینده ارتباطات بشری مبتنی بر ارزش ها و هنجار ها و خدمات متقابل علوم ارتباطی و فرهنگی ضروری است.

*مدیرکل روابط عمومی و امور رسانه آستان قدس رضوی